Hoe ziet de erfgoedsector eruit?

In Vlaanderen zijn er veel cultureel-erfgoedgemeenschappen. Dit zijn mensen die vrijwillig of professioneel betrokken zijn bij erfgoed. Erfgoedgemeenschappen bestaan uit organisaties en personen die veel waarde hechten aan cultureel erfgoed en het willen behouden en doorgeven aan toekomstige generaties. Op de erfgoedkaart van FARO vind je verschillende erfgoedgemeenschappen, zoals musea, archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken, erfgoedverenigingen, organisaties voor volkscultuur, expertisecentra en erfgoedcellen. Je kunt er ook je eigen organisatie toevoegen.

FARO

FARO is een Vlaams steunpunt dat zich inzet voor het behoud en de bevordering van cultureel erfgoed in Vlaanderen. Het werkt samen met erfgoedwerkers uit diverse organisaties, zoals archieven, erfgoedbibliotheken, erfgoedcellen en organisaties die zich toeleggen op immaterieel erfgoed. Ook beleidsmakers en gemeentelijke cultuur- en erfgoeddiensten worden betrokken. FARO brengt mensen met verschillende expertises samen en speelt een centrale rol bij het aanpakken van actuele erfgoeduitdagingen. Het steunpunt biedt uitgebreide informatie via zijn gespecialiseerde bibliotheek, kwartaalblad en website, zodat zowel algemene als diepgaande kennis toegankelijk is.

Archives Portal Europe

Het Archieven Portaal Europa (APE) biedt toegang tot informatie over het archiefmateriaal van verschillende Europese landen en geeft tevens informatie over archiefinstellingen in heel Europa. Als partner van APE zorgt Archiefpunt ervoor dat jouw archiefbeschrijvingen ook op Europees niveau gedeeld kunnen worden.

Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie

VVBAD is de beroepsvereniging in Vlaanderen voor bibliothecarissen, archivarissen, en documentalisten. Sinds haar oprichting in 1921 koppelt de VVBAD een lange traditie aan een dynamische werking. Deze ledenvereniging stimuleert overleg en samenwerking in het werkveld en streeft naar uitwisseling van kennis en expertise.

Collectiebeherende organisaties

Collectiebeherende organisaties beheren een collectie cultureel erfgoed. Voor sommige organisaties is collectiebeheer een professionele aangelegenheid, terwijl het voor andere organisaties geen hoofdactiviteit is. De meest zichtbare collectiebeherende instellingen zijn musea, archiefinstellingen, erfgoedbibliotheken, openbare bibliotheken, en diverse documentatiecentra. Echter, ook verzamelaars en privé-eigenaars kunnen belangrijk erfgoed beheren, zoals de collecties van de Nationale Bank, KBC, Belfius, Katoen Natie, Voka, en de Koning Boudewijnstichting.

De Vlaamse Overheid kan collectiebeherende organisaties subsidiëren indien ze voldoen aan een aantal voorwaarden, zoals het hebben van een collectie waarmee een culturele erfgoedwerking kan worden uitgebouwd, het hanteren van minimale kwaliteitseisen op basis van internationale standaarden (ICOM, ICA, IFLA), en het garanderen van een permanente werking met focus op publieke dienstverlening en toegankelijkheid. Om in aanmerking te komen voor subsidie, moeten de organisaties een kwaliteitslabel behalen en voldoen aan verschillende voorwaarden. Afhankelijk van de schaalgrootte, reikwijdte, en relevantie van de werking kunnen collectiebeherende organisaties worden ingedeeld op een landelijk of regionaal niveau, of worden aangeduid als een cultureel-erfgoedinstelling.

Dienstverlenende organisaties

Naast het beheren van een collectie is het aanbieden van een dienstverlening op maat ook een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoedbeleid in Vlaanderen. Dit is de kerntaak van erfgoeddienstverleners, die musea, bibliotheken, archieven, onderzoekers, lokale besturen, en vrijwilligers ondersteunen bij hun dagelijkse omgang met erfgoed. Ze bieden praktijkondersteuning op verschillende vlakken, zoals digitalisering, inventarisatie, ontsluiting, participatie, educatie, internationalisering, behoud, en beheer.

Er zijn twee soorten dienstverlenende organisaties: zij die een landelijke rol op zich nemen en zij die een regionale dienstverlenende rol hebben. Erfgoeddienstverleners met een landelijke rol spelen in op aantoonbare en duidelijk afgebakende noden die complex zijn of de werking van individuele organisaties overstijgen. Dienstverleners kunnen autonome cultureel-erfgoedorganisaties zijn, maar ook collectiebeherende instellingen die een dienstverlenende rol op zich nemen. Archiefpunt is een dienstverlenende organisatie en neemt een rol op voor privaat archivalisch erfgoed.

Op regionaal niveau nemen intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, vijf steden, en de Vlaamse Gemeenschapscommissie de taak op als erfgoeddienstverlener. Deze cultureel-erfgoedcellen richten zich zowel op roerend als immaterieel erfgoed, waarbij samenwerking met collectiebeherende instellingen belangrijk is.

Publieke dienstverlenende organisaties

Een aantal organisaties ontvangt financiële steun van de Vlaamse overheid om de brede erfgoedsector te ondersteunen. Cultuurorganisaties, media en overheidsinstellingen kunnen bij meemoo terecht voor hulp bij het beheren van digitale archieven. Publiq is gespecialiseerd in communicatie met betrekking tot het publieke vrijetijdsaanbod. Ze verspreiden dit aanbod naar specifieke doelgroepen, organiseren verschillende opleidingen over vrijetijdscommunicatie en delen kennis op dit gebied. OP/TIL is actief op het gebied van bovenlokale en transversale culturele activiteiten, die zich uitstrekken over gemeenten, sectoren en disciplines. Heb je vragen over het zakelijke beleid van je organisatie? Dan kun je terecht bij Cultuurloket. Voor tips en trucs over de deelname van kansengroepen ben je bij Demos aan het juiste adres. Wil je graag meer inzetten op een sociaal rechtvaardige en duurzame samenleving? Het Pulse Transitienetwerk, gespecialiseerd in duurzaamheid, helpt je graag op weg. Adviseurs van het Centrum voor Filantropie van de Koning Boudewijnstichting bieden kennis en ondersteuning bij nalatenschappen.

Commerciële dienstverleners

Op de particuliere markt bieden verschillende bedrijven hun diensten aan. Je kunt bij hen terecht voor diverse aspecten van erfgoedwerk, zoals moderatoren en presentatoren, tentoonstellingsbouwers, consultants, vormgevers, redacteuren, gidsen, restaurateurs, curatoren, opslagfaciliteiten, IT-bedrijven, communicatiebedrijven en transportbedrijven. Ook veilinghuizen, kunst- en antiekhandelaren horen bij dit rijtje. Publieke erfgoedactoren en commerciële dienstverleners werken regelmatig samen, zo maken bijvoorbeeld archiefinstellingen vaak gebruik van commerciële tentoonstellingsbouwers en vormgevers, worden professionele moderatoren gevraagd om bijeenkomsten in goede banen te leiden, of kunnen consultants betrokken worden bij beleidsplanningsprocessen.

Werkplaats immaterieel erfgoed

Archief erfgoed is nauw verbonden met immaterieel erfgoed, denk bijvoorbeeld aan tradities die worden ondersteund door documentair of audiovisueel erfgoed, zoals routekaarten bij stoeten en processies, gebedskalenders of iftar-programma's tijdens de Ramadan, of foto's en video's als instructiemateriaal bij ambachten. De Werkplaats immaterieel erfgoed heeft een landelijke rol voor immaterieel cultureel erfgoed in Vlaanderen en werkt samen met verschillende actoren in het erfgoedveld.