Welke archiefinstellingen en expertisecentra bestaan er?

5 min. leestijdlaatste update: 02.26.2024

Archieven

Het ADVN is het archief voor nationale bewegingen. De organisatie verzamelt, bewaart, en beheert het erfgoed met betrekking tot de Vlaamse beweging in het bijzonder, en archieven van nationale bewegingen in het algemeen.

Amsab-Instituut voor Sociale geschiedenis is het geheugen van sociale bewegingen en geëngageerde burgers die zich verzetten tegen onrecht en ongelijkheid. Thema's als arbeid, milieu, migratie, gender, mensenrechten en globale rechtvaardigheid staan hierbij centraal. In onze collectie vind je brieven, affiches, foto's, films, boeken en nog veel meer, zowel van organisaties als van personen die zich met die thema's bezighielden en -houden. Periode: ca. 1850-heden.

Het Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel (AMVB) bewaart het archief van Brusselse Vlaamse pioniers en organisaties sinds 1795 tot nu. Deze tijdspanne valt samen met de opkomst van de Vlaamse Beweging en de ontwikkeling van het federale België. Voor wie op zoek is naar verklaringen met betrekking tot de vroegere en huidige Vlaamse structuren in Brussel, biedt het AMVB de antwoorden.

Het Archief- en Onderzoekscentrum voor Vrouwengeschiedenis (AVG-Carhif) legt zich toe op vrouwen- en gendergeschiedenis. Het beheert het erfgoed van organisaties en personen die werken rond gelijkheid v/m/x, belicht de geschiedenis van een brede emancipatiebeweging, en toont hoe het denken over gender evolueert doorheen de tijd. Periode: 1850-heden.

Het Centrum Kunstarchieven Vlaanderen (CKV) wil archiefvormers en beheerders van nalatenschappen praktische ondersteuning bieden bij de zorg voor hun archief of het beheer van de nalatenschap. De dienstverlening van het CKV richt zich op actoren uit het brede veld van de hedendaagse beeldende kunst, zoals kunstenaars, curatoren, kunstorganisaties, verzamelaars, critici, galeries, en andere kunstprofessionals. Periode: 1945-heden.

KADOC - Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving van de KU Leuven - is het centrum dat zich toelegt op de veilige bewaring, het optimale beheer, de dynamische ontsluiting en het wetenschappelijk onderzoek van het historische erfgoed dat het resultaat is van de wisselwerking tussen religie, cultuur en samenleving.

Het Letterenhuis verzamelt het Vlaamse literaire erfgoed van eind 18de eeuw tot nu. De focus ligt op archief, zowel papier als digitaal, van Vlaamse auteurs, personen en organisaties uit literatuur en boekbedrijf. Ook gevarieerd materiaal met betrekking tot muziek, theater, kunst, en de Vlaamse Beweging is er te vinden.

Liberas is het referentiepunt voor de geschiedenis van de liberale beweging en het vrijheidsideaal in al zijn facetten in België/Vlaanderen van het begin van de 19de eeuw tot heden.

Het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) beheert een collectie van o.a. (interieur)architecten, stedenbouwkundigen, bouwpromotoren, verenigingen, onderzoekers, en aannemers. De archieven documenteren de gebouwde omgeving en de architectuurpraktijk vanaf 1800 tot heden. Ze bevatten een grote hoeveelheid bouwtekeningen, correspondentie, boekhoudkundige stukken over de bouwpraktijk, schetsen en presentatietekeningen, boeken, maquettes, materiaalstalen, foto's, affiches, en productcatalogi. De geografische focus van de verzameling archieven lag oorspronkelijk (vanaf het ontstaan eind jaren 1980 tot 2012) op de provincie Antwerpen. Sinds 2012 heeft het verzamelbeleid betrekking op heel Vlaanderen en (Nederlandstalig) Brussel.

Verder aanbod

Het Rijksarchief in België beschikt over een online toegangspoort tot archief dat is gevormd door hoven en rechtbanken, overheidsdiensten, notarissen, maar ook door de privésector en particulieren. Denk aan ondernemingen, politici, verenigingen en vennootschappen, invloedrijke families, enzovoort, die een belangrijke rol hebben gespeeld in het maatschappelijk leven. Het Rijksarchief heeft ook een site specifiek voor genealogisch onderzoek gelanceerd. Wil je meer weten over je stamboom? Dan kun je hier terecht.

Provinciaal erfgoed werd in het verleden digitaal ter beschikking gesteld via Erfgoedinzicht en Erfgoedplus (Limburg, Vlaams-Brabant en Leuven). In de lente van 2024 zal een nieuwe erfgoeddatabank gelanceerd worden, maar de huidige zijn nog raadpleegbaar.

Ondersteunende dienstverleners

Dienstverleners die ondersteuning bieden aan diverse specialismen (muziek, podiumkunsten, immaterieel erfgoed, agrarische geschiedenis, oude documenten...) kun je hier terugvinden.

Meemoo, Vlaams instituut voor het archief, digitaliseert en archiveert (audiovisueel) materiaal voor meer dan 170 organisaties. Daarnaast laat meemoo de digitale collecties van zijn contentpartners instromen in het meemoo-archiefsysteem en besteedt het aandacht aan metadata. Deze kostbare content wordt ook toegankelijk gemaakt. Zo doorzoek je op hetarchief.be beschrijvingen van meer dan 1 miljoen audiovisuele items. Met de bezoekertool kunnen partners hun bezoekers ter plaatse laten kijken en luisteren naar het beeld- en geluid dat meemoo voor hen bewaart. Op artinflanders.be download je foto's van kunstwerken uit Vlaamse collecties in hoge kwaliteit. Leerkrachten (in opleiding) en leerlingen secundair kunnen dan weer terecht op Archief voor Onderwijs, waar ze audio- en videomateriaal vinden om te gebruiken in de klas. Via kenjedrager.be kun je uitzoeken over welke audiovisuele of fotografische drager je beschikt. Meemoo ondersteunt ook organisaties en kunstenaars met raad en daad, bijvoorbeeld via kennisplatformen zoals CEST en TRACKS.

ODIS is een contextuele online databank voor de studie van intermediaire structuren vanaf de 19de eeuw. Je vindt er een overzicht van middenveldorganisaties (culturele, sociale en politieke verenigingen, parochies en religieuze instellingen, migrantenorganisaties,...), personen (politiek personeel, clerus en religieuzen...), families, onroerend erfgoed (kapellen, gebedshuizen, memento's van missionarissen, heldenhuldezerkjes), gebeurtenissen, publicaties en archieven (basisinfo).

Histories vzw is een dienstverlenende organisatie voor erfgoedvrijwilligers in Vlaanderen en Brussel, die in 2022 startte met de erfgoeddatabank CoDE-x. Duizenden erfgoedvrijwilligers maken en verrijken dagelijks zogenaamde "onderzoeksdatasets", zoals overzichten en tabellen van kiezerslijsten, akten van de burgerlijke stand en doodsprentjes. CoDE-x geeft een overzicht van historische onderzoeksdata die door erfgoedvrijwilligers in heel Vlaanderen verzameld, geordend en geregistreerd wordt. Op www.histories.be/code-x vind je meer informatie over hoe je de databank kunt raadplegen of hoe je je eigen onderzoek kunt registreren.

Archives Portal Europe is een online toegangspunt tot alle Europese archieven, waarmee de gebruiker gemakkelijk inzicht kan verwerven in de Europese en veelzijdige culturele geschiedenis.

Was dit artikel nuttig?